Triển lãm: Trang phục trong Dân ca Quan họ

TRIỂN LÃM: TRANG PHỤC TRONG DÂN CA QUAN HỌ

hai-nghe-nhan-large-1508450283

Nghệ nhân ưu tú Phú Hiệp (trái) và nghệ nhân ưu tú Đăng Nam (phải) trong trang phục liền anh Quan họ (Nguồn: Doanh nhân Sài Gòn)

Các liền anh trong trang phục Quan họ (Nguồn: ASEAN Traveller)

Trang phục liền anh

Trang phục của liền anh toát lên vẻ thanh lịch với chiếc áo năm thân cổ đứng, thường dài tới quá đầu gối và có viền to. Bộ trang phục bao gồm một cặp áo dài, áo bên trong được may bằng gấm có màu trắng hoặc vàng có in hoa văn chữ Thọ. Ở bên ngoài, các liền anh thường mặc một chiếc áo the đen làm bằng lương hoặc the. Người xem có thể thấy rằng những lớp áo trong và ngoài được phối màu hết sức khoa học tạo ra sựu chuyển đổi màu sắc rực rỡ thành những màu quý phái và có chiều sâu hơn.

Quần của liền anh là quần trắng (cũng có đôi khi màu đen hoặc màu nâu) dáng suông, ống rộng, thường dài tới mắt cá chân, được may bằng những chất liệu chất lượng như vải phin, trúc bâu hoặc lụa,… Đầu các liền anh thường đội khăn xếp có màu đen phải xếp lẻ, có thể 7 hoặc 9 tùy theo luật âm dương, và phải có kích thước phù hợp để liền anh khi đội toát lên sự thanh lịch. Các liền anh xưa theo truyền thống thường đi dép đen theo kiểu dép Gia Định, Chân đi dép đen theo kiểu dép Gia định hay đi guốc. Tuy nhiên, vào đầu giữa thế kỷ XX, người ta cũng đi giầy vải, giầy da hiện đại ngày càng được sử dụng rộng rãi. 

Bên cạnh đó, đi kèm cùng các liền anh là chiếc ô màu đen vừa thể hiện sự lịch lãm và cũng để phục vụ nhu cầu của họ đi mưa, đi nắng. Có cả những phụ kiện đi kèm khác như khăn, lược, quạt, hay chiếc khăn tay bằng lụa hoặc vải trắng rộng, gấp nếp và gài trong vành khăn hay thắt lưng càng tô đậm hơn nét thanh lịch cho các liền anh Quan họ.

20140213114841-k2

Liền chị duyên dáng trong trang phục Quan họ (Nguồn: Đại Kỷ Nguyên)

img-7972-1486650701502

Các liền chị tại Hội Lim, Bắc Ninh (Nguồn: VTV)

Người phụ nữ xưa trong chiếc nón quai thao (Nguồn: Sưu tầm)

Trang phục liền chị

Các liền chị thường mặc trang phục mà dân gian gọi là “Áo mớ ba mớ bảy” nghĩa là ba hoặc bảy chiếc áo dài được mặc lồng vào nhau. Để thuận tiện hơn trong đời sống, sinh hoạt đa phần các liền chị thường mặc áo mớ ba là chủ yếu.

Thông thường, các liền chị mặc trong cùng là chiếc yếm mang màu sắc khá rực rỡ may bằng lụa (yếm có 2 loại: Cổ xẻ dành cho trung niên và cổ viền dành cho thanh niên các bạn trẻ). Tiếp theo là chiếc áo cánh, may bằng vải phin màu trắng, trắng ngà, vàng,… mỏng nhẹ, có khả năng thấm hút mồ hôi tốt tạo cảm giác dễ chịu cho các liền chị khi biểu diễn. Tới chiếc áo dài trong thường có màu đỏ hồng đặc trưng, màu cánh sen, màu hoa hiên hay màu vàng cốm,…. Lớp ngoài cùng là lớp áo the đen mỏng khi kết hợp với màu đỏ hồng của chiếc áo dài trong tạo nên màu nâu cánh gián đặc trưng.  

Ở bên ngoài trang phục là vải yếm to buông ngoài áo thắt vòng quanh eo cùng với bao lưng được dệt bằng tơ có tua bện ở hai đầu bao, khổ rộng, có thể đựng túi tiền mỏng ở trong. Bao lưng được thắt gọn ngang eo, luồn qua lưng áo dài, bó chặt ba thân áo trước thành múi. Khác với kiểu tứ thân xưa thì nay áo liền chị có khuy cài lệch một bên và dùng thắt lưng, dùng để thắt chặt cạp váy vào eo, thường nhỏ hơn bao, cũng buộc múi ở phía trước cùng bao và dải yếm thường là lụa nhuộm các màu tươi sáng như: màu hoa lựu, màu hoa đào, màu hoa hiên,… Các liền chị mặc váy thường có màu đen may bằng vải sồi, vải lụa. Tùy từng dịp mà họ đôi khi còn mặc váy kép, váy trong bằng lụa, vải màu còn váy ngoài bằng the đen.

Trang phục của liền chị ngoài ra thường bao gồm: chân đi đôi dép cong, đầu quấn khăn vấn ở trong và khăn vuông mỏ quạ ở ngoài, tay cầm chiếc nón quai thao tôn lên sự duyên dáng. Chi tiết các phụ kiện này như sau:

Khăn vấn tóc: Các liền chị có thể quấn tóc trong một khăn vấn và đặt trên đầu, hơi ngả về sau có hình bầu dục về phía gáy, ghim lại. Khăn vấn là 1 dải vải màu hồng đào. Quấn đằng trước to đằng sau nhỏ lại tạo nên khuôn mặt trái xoan, thanh thoát vẻ đẹp tiêu biểu của người phụ nữ.

Các liền chị đội khăn vấn đỏ tại Hội Lim (Nguồn: VTV)

Khăn mỏ quạ: Được làm từ vải láng hoặc the thâm có màu đen và hình vuông. Để đội lên đầu, các chị phải gấp chéo thành hình tam giác để lên trên vòng khăn vấn, bẻ hình mỏ quạ chính giữa đường rẽ ngôi của tóc, bắt hai góc khăn về 2 phía tai, rồi thắt múi lại đằng sau gáy. Sau khi đội khăn xong, khuôn mặt trắng sáng của các liền chị được tôn lên bởi đen của chiếc khăn mỏ quạ, tạo nên điểm nhấn và sự thanh thoát. 

Các cô gái chít khăn mỏ quạ chơi Hội Lim (Nguồn: VnExpress)

Nón quai thao: Nón Quai thao là một ‘trang sức’ gắn liền với những cô gái Bắc bộ xưa trong các dịp vui chơi, lễ hội, hay để làm duyên; cho đến ngày nay chiếc nón Quai thao được gắn liền với hình ảnh nổi bật nhất là những liền chị Quan họ. Nón có đường kính to, làm từ lá cọ hoặc lá gồi được chọn lựa kĩ càng có màu vàng sáng, hơi đanh mặt, để khi kết thành nón các đường nét rõ ràng và gọn gàng. Bên trong ở giữa nón gắn một vành tròn như nắp tráp có kích thước vừa đầu đội cao, gọi là cái “khua” (những sợi tre nhỏ chuốt bóng khâu lại với nhau bằng chỉ tơ nhiều màu sắc) rất cứng để chịu đựng được sức nặng.  Quai thao là bộ phận không thể thiếu của chiếc nón (bởi vậy nên mới gọi là nón ‘quai thao’, làm cho nón cân bằng, vững chãi, mà còn tô điểm cho người phụ nữ thêm duyên dáng, thướt tha… Quai thao làm bằng tơ thường có màu hồng đào đặc trưng – người Kinh bắc cho rằng màu hồng đào là màu của mùa xuân, mùa của những dịp lễ hội. Quai thao gồm từ 2 đến 3 sợi bện lại với nhau (gọi là quai kép), thả võng đến thắt lưng. Hai đầu quai thao có hai túm tua nhỏ, rủ xuống càng tô thêm vẻ đẹp của chiếc nón Quai thao.

Liền chị rạng rỡ trong chiếc nón quai thao (Nguồn: Internet)

TƯ LIỆU THAM KHẢO THÊM

Phóng sự: Tinh tế trang phục Quan họ Kinh Bắc | VTC (YouTube: CHANNEL VTC1)

Phóng sự: Người cải tiến trang phục Quan họ (YouTube: NETVIET TV)

Phóng sự: Tao nhã, sang trọng trang phục Quan họ | BTV (YouTube: Bắc Ninh TV)

Phóng sự: Trang phục Quan họ - nét tinh hoa của người Kinh Bắc (YouTube: VĂN HIẾN KINH BẮC)

Phóng sự: NÓN QUAI THAO LÀNG CHUÔNG - PHƯƠNG TRUNG - THANH OAI - HÀ NỘI (YouTube: Văn hóa Việt Nam)

Phóng sự VTV1: Đi tìm vẻ đẹp chiếc nón quai thao (YouTube: Nét Đẹp Dân Gian)