1. Nụ hoa ngát hương nở sớm giữa vườn nghệ thuật
NSƯT Thanh Thanh Hiền tên thật là Phạm Thị Thu Huyền, sinh ra tại Hà Nội trong một gia đình có bố mẹ đều là văn nghệ sĩ. Mẹ là nghệ sĩ cải lương Kim Thoa nên từ lúc còn nhỏ, cô đã được tiếp cận với hình thái nghệ thuật dân tộc, được biểu diễn cải lương từ lúc mới lên 6. Sinh ra trong gia đình có truyền thống nghệ thuật, lại được phát triển năng khiếu từ khi nhỏ tuổi, Thanh Thanh Hiền như bông hoa tỏa hương thơm ngào ngạt nổi bật giữa vườn ca cải lương. Trong thập niên 90, cô gặt hái nhiều huy chương vàng trong các hội diễn và được nhắc đến như một giọng ca cải lương miền Bắc hạng nhất, là khách mời đặc biệt cho nhiều vở ca tại miền Nam nhờ khả năng chuyển giọng khéo léo, lối biểu diễn đa dạng và tròn vai ở cả những vở yêu cầu khắt khe nhất.
Hơn 30 năm gắn bó với sân khấu, Thanh Thanh Hiền ghi dấu trong ký ức khán giả một nhan sắc lộng lẫy trời cho, một giọng ca trong vắt, truyền cảm nghe rung động cả trái tim. Không ai mê sân khấu ngày ấy mà quên được những vai diễn của cô đào trẻ này trong những vở ca lấy đi biết bao nước mắt (Khi thành phố lên đèn, Đôi dòng sữa mẹ, Mùa tôm,…). Thanh Thanh Hiền hồi ấy là cái tên đảm bảo cho sự thành công ở một hội thi văn nghệ toàn quốc, là cái tên bất cứ ai nghe cũng muốn mua vé tới xem vở diễn cho bằng được. Nhưng cô không “yên phận” trong cái kén cải lương mà vẫn tung mình thử sức với những hình thái nghệ thuật khác như chèo, ca trù,… và ghi đậm thêm dấu ấn trong mảnh vườn nghệ thuật sân khấu Việt Nam.
2. Từ Cải lương đến nghệ thuật biểu diễn hiện đại
“Với tôi, lúc nào có thể là tôi lại hát cải lương và khi nào gặp dịp (vai diễn hay – vở tuồng tốt), tôi lại trở về với sân khấu cải lương. Cái này có sức hút lạ kỳ lắm, không thể nói trước được điều gì hết. Tôi xa sân khấu cải lương để làm việc khác và sống no đủ với nghề khác rồi nhưng chỉ cần một tiếng gọi cái là tôi trở về liền.
Nói xa cải lương là mình không được sống dưới ánh đèn sân khấu đó và không được xuất hiện thường xuyên trong hình ảnh của các cô đào nhưng tôi chưa bao giờ thiếu nó trong hơi thở của tôi. Và tôi vẫn luôn dành cho cải lương một tình yêu không gì đong đếm được” – nữ nghệ sĩ bộc bạch trên báo.
Cũng như nghệ sĩ Xuân Hinh, Thanh Thanh Hiền luôn đau đáu trong mình một tình yêu tha thiết với nghệ thuật biểu diễn truyền thống. Xuất thân gắn liền với Cải lương nhưng cô lại bén duyên với nhiều loại hình nghệ thuật khác như Chèo, Tuồng,.. và là một người bạn diễn ăn ý nhất với Xuân Hinh trong các vở Hài. Tới nay, hầu hết các loại hình nghệ thuật đều được “qua tay” nghệ sĩ Thanh Thanh Hiền, được đem lên sân khấu, đem lại gần gũi hơn với khán giả. Đối với cô, nghệ thuật không đi liền với danh tiếng. Theo trao đổi với phóng viên báo Dân Việt, cô khẳng định con mình sẽ giữ được chất nghệ sĩ một cách đẹp và sáng.
Và dù đã đi diễn ở rất nhiều nơi, rất nhiều tỉnh thành trên dải đất hình chữ S này nhưng dù đứng ở đâu, nghệ sĩ Thanh Thanh Hiền vẫn luôn tỏa sáng theo cách riêng của mình. Vào thập niên 1990, Thanh Thanh Hiền được coi là giọng ca Chèo số 1 miền Bắc Việt Nam và cũng là nữ nghệ sĩ gặt hái nhiều huy chương vàng nhất trong các hội diễn. Ngoài ra, cô thường là khách mời đặc biệt cho các vở diễn ở sân khấu Nam bộ bởi lối diễn đa dạng, sự chuyển giọng linh hoạt và luôn đảm nhiệm được những vai diễn đặc biệt nặng ký mà không phải ai cũng có thể làm được.
3. “Bóng hồng” trên sân khấu của nhiều nghệ sĩ nam
Trước hết, người có thể sánh đôi với Thanh Thanh Hiền trên sân khấu để mang đến cho công chúng những buổi biểu diễn đặc biệt xuất sắc không thể không nhắc đến “kẻ chọc cười dân dã” Xuân Hinh. Chẳng biết từ bao giờ, nhắc tới Thanh Thanh Hiền là người ta nhắc tới Xuân Hinh và ngược lại. Hai người kết hợp lần đầu năm 1995, trong CD “Xuân Hinh chơi trống bỏi”. Từ đó, vua hài giúp Thanh Thanh Hiền phát huy thêm nhiều tiềm năng và hai người dần kết hợp thành một cặp đôi “sinh ra để dành cho nhau” trên sân khấu. Diễn viên Đinh Tiến Dũng cũng từng nói rằng: “Làm việc với anh Xuân Hinh rất khó vì anh ấy chỉ thích kịch bản dài, thoại dài. Ra sân khấu, anh sẽ làm đủ trò để chọc cười khán giả rồi mới tương tác với chị Thanh Thanh Hiền. Tôi thấy chỉ có chị Hiền mới chiều anh như vậy”.
Bạn diễn nữ trên sân khấu của Xuân Hinh thì nhiều, nhưng đối với khán giả, Thanh Thanh Hiền luôn có gì đó đặc biệt và gắn kết với ông hơn bất kỳ nghệ sĩ nào khác. Chính Xuân Hinh cũng đồng ý rằng trong số các bạn diễn nữ và nghệ sĩ ông từng kết hợp thì người ăn ý và phù hợp nhất với ông là đàn em Thanh Thanh Hiền. “Không hiểu sao cái vẻ bề ngoài xấu xí, quê mùa của tôi lại có duyên lạ lùng với vẻ đẹp sang trọng của Hiền đến thế chứ. May mình biết diễn để còn được yêu cô ấy trên sân khấu chứ ngoài đời thì tu mấy kiếp mới được”, Xuân Hinh tếu táo thừa nhận. Bên cạnh kịch bản và chủ đề thu hút, sự tương tác và hỗ trợ nhau hết mình của hai người trên sân khấu cũng là một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng tới sự đón nhận của công chúng, tạo nên hiệu ứng cho những vở diễn kinh điển. “Tôi thường nhường anh Hinh khi diễn chung. Đóng với tôi, anh thích làm gì cũng được, tôi sẽ lựa theo anh mà diễn.” Thanh Thanh Hiền cười, “Tôi nghĩ cái hay của nghề sân khấu là có thể ghìm cái ‘tôi’ của mình xuống để đồng nghiệp tỏa sáng.”
Để kết hợp ăn ý trên sân khấu và tạo nên những vai diễn mang đậm dấu ấn trong những vở diễn để đời, người nghệ sĩ nào cũng phải trải qua quá trình luyện tập đổ mồ hôi, sôi nước mắt. Tất cả chỉ để mang lại cho khán giả những phút giây bùng nổ, những tràng cười giòn giã và hơn hết là để đóng góp vào kho tàng nghệ thuật nước nhà. Không ngoài lẽ thường, cặp bài trùng Xuân Hinh – Thanh Thanh Hiền với niềm đam mê và trái tim nhiệt huyết đã có những đóng góp rất lớn cho sân khấu Việt Nam. Những vở diễn kinh điển như: Người ngựa, ngựa người, Chuyện tình Lan và Điệp, Xuân Hinh đi hỏi vợ,… không chỉ đưa tên tuổi của hai nghệ sĩ lên đỉnh cao mà còn mở rộng sự tiếp nhận và thay đổi cái nhìn của số đông với hài kịch. Rằng hài kịch Việt Nam không chỉ mang lại những tràng cười sảng khoái cho khán giả mà còn lồng ghép những thông điệp và ý nghĩa vô cùng sâu sắc, rằng những loại hình sân khấu truyền thống của nước ta cũng thu hút không hề kém cạnh những hình thức giải trí du nhập được ưa chuộng.
Nhắc đến những loại hình nghệ thuật biểu diễn truyền thống, người ta nhớ ngay đến hai cái tên Xuân Hinh – Thanh Thanh Hiền, vì cả hai đã trở thành biểu tượng, thành hình mẫu lý tưởng để các thế hệ nghệ sĩ trẻ nhìn vào và noi theo học hỏi. Không chỉ là vì cái tầm mà còn vì một cái tâm yêu nghề, nguyện dành cả cuộc đời cống hiến cho nền văn hóa nghệ thuật. Mỗi tác phẩm có tên Xuân Hinh – Thanh Thanh Hiền đều chứa đựng những tình cảm, tâm huyết và những giá trị nghiên cứu to lớn. Hai nghệ sĩ dù đã thành công rực rỡ ở một lĩnh vực riêng nhưng không chấp nhận đứng yên tại vùng đất của mình mà luôn thử sức ở những lĩnh vực nghệ thuật mới. Bên cạnh những tiểu phẩm hài, ta còn thấy sự góp mặt của NSƯT Xuân Hinh – Thanh Thanh Hiền trong nhiều loại hình sân khấu khác như hát chầu văn, dân ca, chèo cổ, cải lương,…
A thập nhị Tiên nàng bài sai thập nhị Tiên nàng
Quần là áo lượt dịu dàng bước ra
Cô cả áo lượt quần là cô đôi khăn thắt hài hoa ưa nhìn
Cô ba chơi cảnh hồ tiên, rẽ mây cô xuống chèo thuyền tri âm
Cô tư chơi cảnh tùng lơi
(Văn Cô Bơ – Xuân Hinh)
Bạn đọc có thể xem một video trình diễn Lý giao duyên của NSƯT Xuân Hinh – Thanh Thanh Hiền tại đây.
Hai người có lẽ không chỉ dừng ở mối quan hệ đàn anh – đàn em thân thiết mà đã gắn với nhau một mối nợ duyên không thể tách rời. Theo Thanh Thanh Hiền, khán giả mới vẫn nhầm cô là vợ của Xuân Hinh – phải chăng, đó là mối nợ duyên và những thành công vang dội trên sân khấu đã khiến cho hai nghệ sĩ bị hiểu lầm như vậy?
Xuân Hinh cũng đã từng nói Thanh Thanh Hiền dù có chồng thì ông vẫn yêu. Bởi những thứ “anh Hinh” yêu chẳng dính dáng gì tới chồng cô cả. Không nằm ở phạm trù đạo đức hay tình cảm luyến ái, không phải ở một người phụ nữ độc thân hay có chồng. Cả hai đều có gia đình riêng, nhưng họ yêu nhau trên sân khấu và yêu nhau trong nghề. Thanh Thanh Hiền là người đàn bà hát hay, diễn hợp, làm nghề giỏi khiến Xuân Hinh yêu, và dù có gặp bao nhiêu người đi chăng nữa thì cũng không thể tìm thấy người thứ hai yêu Thanh Thanh Hiền như thế.
Ngoài Xuân Hinh, còn có nam nghệ sĩ hơn Thanh Thanh Hiền 15 tuổi – nghệ sĩ Minh Thành. Hai nghệ sĩ tình cờ bén duyên với nhau qua một vở Tân cổ Cải lương – “Cô gái tưới đậu”. Trong một chuyến biểu diễn tại Lạng Sơn, bạn diễn của Minh Thành đột xuất nghỉ. Theo sự điều động, Thanh Thanh Hiền – lúc ấy còn ở lớp diễn viên trẻ được phân công để hoà giọng với Minh Thành.
Minh Thành kể: “Diễn với Hiền quả thực tôi rất lo vì cả hai chưa hát chung bao giờ. Hai chú cháu ngồi trên ôtô tranh thủ tập thoại một lần rồi lên sân khấu diễn luôn”.
Đến giờ, Minh Thành vẫn còn cảm giác rợn người vì bất ngờ trước khả năng ứng biến, ăn khớp trong từng động tác của Thanh Thanh Hiền. Từ đấy, hai người bắt cặp trong các vở Đôi dòng sữa mẹ, Biển tình cay đắng, Chuyện tình hai kẻ thù… Nam nghệ sĩ nói: “Chúng tôi diễn ăn ý đến mức khán giả gọi điện đến Đài tiếng nói Việt Nam hỏi tôi và Thanh Thanh Hiền có phải vợ chồng ngoài đời. Về sau, tôi phải đính chính chúng tôi là bạn ca, đời thường xưng hô chú cháu”. Và cũng như Xuân Hinh, ông cho rằng Thanh Thanh Hiền là một “đồng âm” khó ai có thể thay thế được.
Điền Diệu Anh
Tài liệu tham khảo:
1. Những cặp bạn diễn vàng trên sân khấu Cải lương – VNExpress