Triển Lãm Tháng 4:
12 Cung Hoàng Đạo
và
I. NHÀ KHÍ
1. Song Tử (21/5 – 20/6):
Đặc điểm: Vui vẻ, đa năng, tò mò
Loại hình lựa chọn: Nhã nhạc cung đình Huế
– Nhã nhạc cung đình Huế từ lâu đã trở thành một biểu tượng nghệ thuật bất tử của Việt Nam. Điều này còn được khẳng định rõ hơn khi UNESCO công nhận đây là di sản văn hóa phi vật thể của thế giới.
– Khi mới được hình thành, đây là một phương pháp biểu diễn thường được dùng trong những dịp như Đại triều, Thường triều, Tế giao, Tế miếu…. Trải qua bao năm, nhã nhạc cung đình Huế hiện giờ là một “món ăn” tinh thần cao sang không thể bỏ lỡ khi đến thăm mảnh đất tím mộng mơ này.
– Trong huyền học, Song Tử thường được miêu tả là cung hoàng đạo tượng trưng cho nhóm tính cách vui vẻ, đa năng,…. Đặc điểm này có thể thấy ở nhac nhạc cung đình Huế khi chỉ một loại hình nghệ thuật lại có thể được dùng ở nhiều mục đích và dịp khác nhau như vậy. Thêm vào đó, biểu tượng của cung này còn là sự song hành chặt chẽ, ăn khớp của một cặp sinh đôi. Vậy nên không khó hiểu khi nhã nhạc cung đình Huế có những nét đặc trưng tương tự với Song Tử: Thường là sự kết hợp phức tạp của nhiều loại nhạc cụ khác nhau.
2. Thiên Bình (25/9 – 22/10):
Đặc điểm: Ngoại giao, ăn nói, hợp tác.
Loại hình lựa chọn: Hát then.
– Tự cổ chí kim, con người luôn mong mỏi tìm những cách để giao tiếp với những thế lực bề trên để thỏa mãn những mong ước được coi là vô thực, bất khả thi. Đối với người dân tộc Tày, Nùng,… thì điệu hát Then thần tiên là cách để họ có thể gửi đi những lời mong ước tới thiên giới.
– Cung hoàng đạo số 7 trong tổng số 12 cung – Thiên Bình, thường được miêu tả là đặc trưng của nhóm tính cách người giỏi ăn nói, ngoại giao và sự hợp tác. Vô tình, chúng ta thấy được rằng ở loại hình nghệ thuật hát Then cũng bao gồm những yếu tố đặc trưng này, bởi lẽ, Then còn chứa đựng, phản ánh nhiều vấn đề liên quan trực tiếp tới sự chuyển biến trong đời sống sinh hoạt – văn hóa – xã hội của các cộng đồng dân tộc nói trên.
– Nhắc tới Thiên Bình, chúng ta sẽ còn được gợi nhớ tới hình ảnh chiếc cân là biểu tượng, mô tả cho sự cân bằng. Tương ứng, hát Then là một trong những loại hình nghệ thuật sử dụng nhiều loại nhạc cụ nhất, từ đó yêu cầu sự cân bằng, nhún nhường lẫn nhau để cho ra được một bản hòa âm dịu tai người thưởng thức nhất.
3. Bảo Bình (20/1 – 18/2):
Đặc điểm: Thông minh, độc lập, nhân đạo
Loại hình lựa chọn: Đờn ca tài tử
– Dù là một loại hình nghệ thuật hiện nay có phần ít thịnh hành, thế nhưng trong lịch sử, đờn ca tài tử đã từng có một khoảng thời gian gắn bó không rời với những người dân Nam Bộ. Nguồn gốc của đờn ca tài tử, bất ngờ thay, lại xuất phát từ nhã nhạc cung đình Huế. Chuyện kể lại rằng khi Huế bị thất thủ năm 1885, ông Nguyễn Quang Đại đã dời vào miền Nam lánh nạn. Tại đây, những yếu tố có sẵn của dân ca miền Nam được kết hợp khéo léo với nhã nhạc cung đình Huế, và đờn ca tài tử ra đời.
– Bảo bình trong huyển học là một cung hoàng đạo gắn liền với nhóm tính cách sáng tạo, đa năng,…. Thật không khó để liên tưởng tới quá trình hình thành và phát triển của đờn ca tài tử thông qua cung hoàng đạo này. Bởi lẽ 3 tác giả gốc của loại hình nghệ thuật này đã không ngừng cải biên, sáng tạo và thêm thắt những “nốt nhạc” mới, để rồi một đờn ca tài tử, tách biệt nhưng lại song hành cùng nhã nhạc cung đình Huế ra đời.
II. NHÀ LỬA
1. Bạch Dương 21/3 – 19/4:
Đặc điểm: Tự tin, nhiệt huyết, quyết đoán
Loại hình lựa chọn: Cải lương
– Bạch Dương – Aries (♈) là cung chiêm tinh đầu tiên trong vòng Hoàng Đạo, biểu tượng là con cừu đực đại diện cho mùa xuân, mùa của tình yêu. Những người thuộc cung này thường năng động, lạc quan và nhiệt huyết, khát khao theo đuổi mục tiêu và tiêu biểu cho tinh thần đổi mới không ngừng.
– Không khó để nhận ra tính cách của Bạch Dương vô cùng gần gũi, gắn kết với Cải Lương – một hình thức biểu diễn nghệ thuật kết hợp giữa truyền thống và hiện đại, trên tinh thần biểu diễn trẻ trung, năng động, luôn đổi mới và thích nghi với thời đại.
– Cải lương, giống như tính cách của người thuộc cung Bạch Dương, luôn đổi mới, không ngại thử những điều mới để hoàn thiện. Khác với nghệ thuật truyền thống khác, Cải lương mang đến sự cải cách, thích ứng với cái mới nhưng vẫn giữ giá trị truyền thống. Đòi hỏi can đảm, sáng tạo và nhiệt thành của nghệ sĩ trong và ngoài sân khấu để đưa Cải lương đến với thời đại mới.
2. Sư Tử 23/7 – 22/8:
Đặc điểm: Hào phóng, tự tin, xởi lởi
Loại hình lựa chọn: Chèo
– Sư Tử – Leo (♌) là cung chiêm tinh thứ năm trong 12 cung hoàng đạo, đại diện cho sức mạnh, lòng dũng cảm và nghị lực. Người thuộc cung này được biết đến với tài trí xuất sắc, tính cách cứng rắn, luôn đương đầu với khó khăn mà không ngại gian khổ. Với những đặc điểm biểu trưng của Hải Sư từ sự tích cực, nhiệt tình cho đến lạc quan trong phần lớn mọi hoàn cảnh, ta có thể dễ dàng thấy được điểm tương đồng không hề nhỏ với nghệ thuật hát Chèo.
– Chèo, một loại hình nghệ thuật tổng hợp phát triển từ thế kỷ X, hình thành trong văn học dân gian và dòng dân ca vùng Sông Hồng. Chèo phản ánh đa dạng bản sắc dân tộc Việt Nam từ lạc quan, nhân ái đến sự tự hào dân tộc, kiên cường bảo vệ tổ quốc, đánh đuổi giặc ngoại xâm qua nhiều thể loại văn học như trữ trình, lãng mạn, anh hùng ca, sử thi hay thơ ca giáo huấn.
– Tương tự với tính cách của cung Sư Tử, luôn là người đứng đầu, luôn lãnh đạo, gánh vác mọi trọng trách, hát Chèo cũng được nhìn nhận là bộ môn nghệ thuật cởi mở, không quản lớn nhở mà đón nhận mọi giá trị, chất liệu từ đời sống dân gian vào trong kho tàng văn hóa. Vì lẽ đó mà cả Chèo và những người thuộc cung Sư tử luôn là biểu tượng cho sự vẹn toàn, tài trí hơn người và cả lòng dũng cảm luôn sẵn sàng đón nhận mọi thử thách trong cuộc sống.
3. Nhân Mã 22/11 – 21/12:
Đặc điểm: Lạc quan, triết học, phiêu lưu
Loại hình lựa chọn: Lạc quan, triết học, phiêu lưu
– Nhân Mã – Sagittarius (♐) là cung chiêm tinh thứ chín trong 12 cung Hoàng Đạo, được biết đến với sự khác biệt của loài sinh vật nửa người nửa ngựa. Cung Nhân Mã đại diện cho sự thông minh, cởi mở, phóng khoáng và hài hước. Ngoài ra, những người thuộc chòm Cung thủ còn được biết đến như những vị khách lãng du, luôn kiếm tìm những chuyến phiêu lưu với tinh thần phấn chấn, lạc quan tựa những chú Tễu đảo bước dập dềnh trên mặt nước đem tới bao tràng cười giòn giã cho bà con xứ Nam sau những giờ vất vả lo toan chuyện đồng áng.
– Múa rối nước, được biết đến như biểu tượng đặc trưng của nghệ thuật biểu diễn truyền thống Việt Nam, nơi các con rối gỗ được điều khiển trên mặt nước. Bộ môn này là sự kết hợp của điêu khắc và nghệ thuật biểu diễn, thông qua những quân rối mà tái hiện những tích trò từ những hoạt động sinh hoạt thường ngày, các lễ hội cho tới các câu chuyện truyền thuyết hay những tích trò có yếu tố lịch sử.
– Nhân Mã, những người đam mê phiêu lưu, luôn tìm niềm vui trong các câu chuyện trên chuyến hành trình, là điểm tương đồng hoàn hảo với nghệ thuật múa rối nước. Tồn tại hơn 1000 năm, mỗi tích trò, mỗi vở diễn của các quân rối gỗ đưa người xem vượt thời gian, đến với quá khứ nơi những vị chủ tướng như Lê Lợi trả gươm báu tạ ơn thần Kim Quy, hay thậm chí những nơi chỉ có trong truyền thuyết, nơi có những nàng tiên nữ bay lượn khắp mặt nước. Dẫu chỉ là những khúc gỗ vô tri nhưng qua bàn tay của những người nghệ nhân, rối gỗ dường như hóa thân thành chòm Nhân Mã mang lại cho người xem những tiếng cười giòn giã qua những chuyến du hành tới thuở ngàn xưa.
III. NHÀ ĐẤT
1. Xử Nữ (23/8 – 22/9):
Đặc điểm: Thực tế, nhạy bén, thông minh
Loại hình lựa chọn: Hát chầu văn
– Cung xử nữ được biết đến là với tình cách cầu toàn, tỉ mỉ, sạch sẽ, khiêm tốn và cũng khắt khe trong cuộc sống.
– Hát Văn là một hình thức sinh hoạt âm nhạc đặc biệt có mối liên hệ chặt chẽ với tín ngưỡng Tam Tứ Phủ – một tín ngưỡng có vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của người Việt.
– Hướng tới thành công – là cụm từ khóa khi nói tới xử nữ và hát chầu văn. Bởi lẽ ở xử nữ ta thấy một nguồn năng lượng làm việc có kế hoạch, có tổ chức, luôn chắc chắn trên từng hành động. Còn hát chầu văn qua từng lời ca hướng con người tới những điều hoàn hảo, cuộc sống ấm no hạnh phúc, vì vậy mà chầu văn được biết tới như một chỗ dựa vững chắc để con người tới cầu may vào mỗi dịp tết đến xuân về.
2. Ma Kết (22/12 – 19/1):
Đặc điểm: Tham vọng, kỷ luật, trách nhiệm
Loại hình lựa chọn: Ca trù
– Ma Kết thuộc nguyên tố Đất với tính chất tiên phong nên những người này có tính cách khá điềm đạm, tham vọng, sống có kế hoạch và mục tiêu rõ ràng.
– Ca trù hay còn gọi là hát ả đào. Đây là loại hình riêng biệt khi đề cập tới giới tính của người hát vào tên gọi. Ca trù là loại hình diễn xướng bằng âm giai nhạc thính phòng và thịnh hành tại khu vực Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ Việt Nam.
– Ma kết được biết đến là một cung tham vọng, cứng nhắc. Còn ca trù là loại hình chuyên phục vụ các tầng lớp tri thức, khán giả khi nghe ca trù cần phải có sự tìm hiểu hoặc hiểu biết nhất định nên ca trù rất kén người nghe. Chính vì vậy, mà người ta thấy giữa ca trù và ma kết có điểm chung là rất khô khan. Nhưng nếu đã hiểu về ma kết, tìm tòi về ca trù thì lại thấy được tình cảm sâu sắc được ẩn chứa ở bên trong.
3. Kim Ngưu (20/4 – 20/5):
Đặc điểm: Đáng tin, tinh tế, kiên nhẫn
Loại hình lựa chọn: Quan họ
– Kim Ngưu là cung thứ 2 trong vòng tròn cung hoàng đạo, hưởng năng lượng của nguyên tố Đất và phẩm chất kiên định nên những người thuộc cung này có tính cách hiền lành, nhẫn nại và đặc biệt chung thủy.
– Dân ca Quan họ là những làn điệu Dân ca của vùng đồng bằng Bắc Bộ, Việt Nam, phổ biến và tập trung nhất ở mảnh đất văn hoá Kinh Bắc xưa, nơi khu vực ranh giới hai miền Bắc Ninh và Bắc Giang có con sông Cầu chảy qua mang theo cái tên “dòng sông Quan họ”. Dân ca quan họ là hình thức hát giao duyên.
– Quan họ được biết tới với những bài ca về tình yêu, ca ngợi quê hương đất nước, xuất hiện trong mỗi tiết mục hát luôn là hình ảnh một cặp liền anh và liền chị. Kim ngưu là cung nổi tiếng với sự kiểm soát, chân thành, biết quan tâm. Vì vậy có thể nói 2 chữ “chung thủy” – là cụm nói về điểm chung giữa quan họ và cung kim ngưu. Qua khả năng biết cảm thụ nghệ thuật và một tâm hồn lãng mạn của kim ngưu ta không khỏi liên tưởng tới những câu hát trừu tượng, mang những hàm ý phong phú, sâu rộng của những khúc hát quan họ.
IV. NHÀ NƯỚC
1. Cự Giải 21/6 – 22/7:
Đặc điểm: Nhạy cảm, chu đáo, tình cảm
Loại hình lựa chọn: Hát xoan
– Cung Cự Giải có biểu tượng hình con cua và thuộc nguyên tố Nước nên tính cách vừa mềm mại vừa cứng rắn, mang trong mình trái tim ấm áp.
– Khi soi chiếu vào các loại hình nghệ thuật truyền thống Việt Nam ta thấy được sự đồng điệu của cung Cự Giải với Hát xoan – Giống với tính cách cung Cự Giải, hát xoan là loại hình vừa nghiêm trang thể hiện ở những khúc hát nghi lễ như: hát chào Vua, mời Vua, Giáo trống, Giáo pháo, Thơ nhang, Đóng đám. Và vừa thể hiện sự mềm mại, phóng khoáng ở khúc hát hội như: Xin huê – Đố huê; Đố chữ; Hát đúm; Cài huê; Mò cá,… Bên cạnh đó Cự Giải được sinh ra dưới năng lượng mặt trăng, hát xoan được ra đời tại Phú Thọ – đất Tổ Hùng Vương nên người cung cự giải và những câu hát xoan luôn hướng về quê hương, hướng về gia đình, cầu mong cho đất nước thanh bình ấm no.
– Giống với tính cách cung Cự Giải, hát xoan là loại hình vừa nghiêm trang thể hiện ở những khúc hát nghi lễ như: hát chào Vua, mời Vua, Giáo trống, Giáo pháo, Thơ nhang, Đóng đám. Và vừa thể hiện sự mềm mại, phóng khoáng ở khúc hát hội như: Xin huê – Đố huê; Đố chữ; Hát đúm; Cài huê; Mò cá,… Bên cạnh đó Cự Giải được sinh ra dưới năng lượng mặt trăng, hát xoan được ra đời tại Phú Thọ – đất Tổ Hùng Vương nên người cung cự giải và những câu hát xoan luôn hướng về quê hương, hướng về gia đình, cầu mong cho đất nước thanh bình ấm no.
2. Bọ Cạp 23/10 – 21/11:
Đặc điểm: Sâu sắc, nồng nhiệt, sắc bén
Loại hình lựa chọn: Tuồng
– Thiên Yết (Bọ Cạp) gắn liền hình ảnh con bọ cạp với cặp càng to và cái đuôi có chứa nọng độc. Chính vì vậy mà người thuộc cung Bọ Cạp thường có tính cách xảo quyệt, thông minh, lém lỉnh.
– Để lựa chọn một loại hình sân khấu đại diện cho cung Bọ Cạp, có lẽ là nghệ thuật Tuồng – thể loại kịch hát dân tộc, tổng hợp các yếu tố văn học, âm nhạc, mỹ thuật, múa,..
– Cung Bọ Cạp nổi bật với sự thông minh, sâu sắc. Với các tình từ chỉ cung Bọ Cạp, ta thấy rất giống với các từ miêu tả các vị tướng sĩ trong các vở tuồng như: “nữ tướng Đào Tam Xuân”, “Trưng Vương khởi nghĩa”, “Võ Hùng Vương”,…Trong các vở tuồng ấy, họ đều là những anh hùng hào kiệt, mưu trí hơn người, dũng cảm quyết tâm đánh đuổi giặc ngoại xâm.
3. Song Ngư 19/2 – 20/3:
Đặc điểm: Tình cảm, tinh tế, trực giác
Loại hình lựa chọn: Hát Xẩm
– Song Ngư được gắn liền với 3 tính từ để miêu tả tính cách: bao dung, khiêm nhường, cởi mở.
– Một thể loại được coi là Song Ngư phiên bản nghệ thuật sân khấu: hát Xẩm – được biết tới là hình thức hát rong phổ biến trong xã hội phong kiến trước đây, Xẩm không chỉ là phương tiện kiếm sống của người khiếm thị, mà còn là hoạt động giải trí của người nông dân lúc nông nhàn, là tiếng lòng của con người với cuộc sống cá nhân, với xã hội và đất nước.
– Trong từng lời ca của hát xẩm đều chứa được những tinh thần lạc quan, tình yêu đôi lứa, sự cảm thông của các tầng lớp dân nghèo luôn tin vào một cuộc sống tốt đẹp hơn, biết ơn dưỡng dục của cha mẹ, khích lệ tinh thần yêu nước,… Với những điều mô tả về lời ca của hát Xẩm thật không khó để liên tưởng tới một cung Song Ngư luôn tốt bụng, biết cảm thông và giàu tình cảm.
